İmar Planları ve Değişikliklerinin Yürürlüğe Girmesi ve Kesinleşmesi

Bilindiği gibi planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından Mekânsal Strateji Planları, Çevre Düzeni Planları ve İmar Planları olarak adlandırılır. İmar planları, Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından oluşur.

İmar Hukukunda genel kanun olan 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre, belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce; belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ise valilik veya ilgilisince yapılır veya yaptırılır.

Belediyeler ve valilikler dışında, özel kanunlarla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’na, İller Bankası’na (İlbank), Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na, Organize Sanayi Bölgelerine, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’ne de plan yapma yetkisi verilmiştir.

Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyelerce; belediye ve mücavir alan sınırları dışında ise valilik veya ilgilisince yapılan veya yaptırılan planlar, belediye meclisi ve il genel meclisince kabul edilir, yasal tabiri ile onaylanır.

İmar planlarının, kesin ve yürütülebilir idari işlem olarak oluşup ortaya çıkabilmesi için Kanunda öngörülen tüm prosedürün tamamlanması gerekir.

Kesin işlemler, idare adına irade tesisine yetkili en son idari merciden geçerek yürürlüğe giren idari işlemlerdir. Bu bağlamda, belediye meclisi ve il genel meclisinin diğer kararları gibi, planların kabulüne ilişkin kararların da idari işlem olarak kesinleşmesi, bu kararların belediye başkanı ve vali tarafından onaylanmasına bağlıdır. Bu suretle tekemmül eden meclis kararı ile yürürlüğe giren imar planları ilanı gereken düzenleyici işlemlerden olduğundan, Kanunda öngörüldüğü şekilde ilanı, aleniyet kazanması gerekir. İlan imar planlarına aleniyet kazandırır.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun "Planların hazırlanması ve yürürlüğe konulması" başlıklı 8. maddesinin (b) bendi uyarınca, ilanın, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediye başkanlığınca; belediye ve mücavir alan sınırları dışında ise valiliklerce tespit edilen ilan yerlerinde ve ilgili idarelerin (İmar Kanunun 5. maddesine göre, ilgili idare; belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediye, dışında valiliktir) internet sayfalarında bir ay süreyle eş zamanlı olarak yapılması gerekir. Bu bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. İtiraz edilmemesi halinde plan bir aylık ilan süresi sonunda kesinleşir. Aynı şekilde bir kısım taşınmaz maliklerince veya ilgililerce itiraz edilmesi halinde, itiraz etmeyenler yönünden plan bir aylık ilan süresi sonunda idari işlem olarak kesinleşir ve ilan süresinin sonundan itibaren 60 gün içinde idari dava konusu edilmesi gerekir.

İtiraz edilmesi halinde belediye meclisi, belediye başkanlığınca gönderilen itirazları ve planları on beş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar. Belediye ve mücavir alan sınırları dışında ise il genel meclisi, yapılan itirazları ve planları on beş gün içerisinde inceleyerek kesin karara bağlar. Böylelikle, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyelerce; belediye ve mücavir alan sınırları dışında ise valilik veya ilgilisince yapılan veya yaptırılan ve belediye meclisi ve il genel meclisince kabul edilen planlar itiraz sürecinden geçerek kesinleşmiş olur.

Görüldüğü gibi, planlama sürecinde imar planlarının yürürlüğe girmesi ve kesinleşmesi şeklinde iki ayrı aşama karşımıza çıkmaktadır. Belediye meclisi ve il genel meclisince karara bağlanıp belediye başkanı ve vali tarafından onaylanmakla yürürlüğe giren planların kesinleşmesi için ilanı ve varsa ilan süresi içindeki itirazların görüşülerek reddedilmesi gerekmektedir.

Onaylandıktan sonra ilan edilmeksizin uygulamaya konulan bir imar planı Kanunda öngörülen tekemmül süreci tamamlanmaksızın tesis edilmiş bir işlem olacağından, bu şekil eksikliği, plana karşı açılacak davada mahkemece iptal sebebi olarak değerlendirilmektedir. (Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun 06.10.2005 tarih ve E:2003/518, K:2005/2406 sayılı kararı)

Onaylanmış planlarda plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, sosyal ve teknik altyapı dengesini bozmayacak nitelikte, kamu yararı amaçlı, teknik ve nesnel gerekçelere dayanılarak yapılacak değişiklikler de aynı karar ve ilan usullerine tabidir.

20.02.2020 tarihli Resmî Gazete ’de yayımlanan 7221 sayılı Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 6. maddesi ile 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesinin (b) bendine bazı ek ve değişiklikler yapılmıştır. Bu kapsamda, imar planları ve bu planlardaki değişikliklerin askı süresi ile eş zamanlı olarak, ilan/askının nerede yapıldığına dair hazırlanacak bilgilendirme ilanının ilgili muhtarlıkların panosunda duyurulması öngörülmüştür.

Aynı Kanun ile maddeye, “Onaylanmış planlarda yapılacak değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir.” hükmü ile çelişir şekilde, imar planları ve bu planlardaki değişikliklerin askı süresi ile eş zamanlı olarak, ilan/askının nerede yapıldığına dair hazırlanacak bilgilendirme ilanının ilgili muhtarlıkların panosunda duyurulması yükümlülüğüne ek olarak, “Ayrıca plan değişikliği hakkında, değişikliğe konu alanda görülebilir bir şekilde en az 2 adet tabela ile 30 gün süreyle bilgilendirme yapılır.” hükmü ilave edilerek, onaylanmış planlarda yapılacak değişikliklerde, plan onaylarından farklı olarak, görülebilir şekilde en az 2 adet tabela hazırlanarak değişikliğe konu alanda 30 gün süreyle bilgilendirme yapılması öngörülmüştür.

Kanunun gerekçesine bakıldığında, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesinin (b) bendine getirilen bu ek ile “Onaylanan imar planlarının hak sahipleri ve kamuoyunca haberdar olunması için ilgili muhtarlıklarda planın askıya çıkarıldığına dair bilgilendirme ilanı ve değişikliğin yapıldığı alanda da tabela ile bilgilendirme yapılması”nın amaçlandığı gözetildiğinde, alanda, görülebilir şekilde en az 2 adet tabela hazırlanarak bilgilendirme yapılmasının sadece plan değişiklikleri için getirilen bir yükümlülük olduğu anlaşılmaktadır.

Buna göre ilk defa planlanan alana ilişkin plan onaylarının kesinleşmesi için 7221 sayılı Kanundan önceki ilan usulüne ilave olarak, imar planları ve bu planlardaki değişikliklere ilişkin ilan/askının nerede yapıldığına dair hazırlanacak bilgilendirme ilanının ilgili muhtarlıkların panosunda askı süresi ile eş zamanlı olarak duyurulması gerekmekte iken, mevcut bir planda değişiklik yapılması halinde ayrıca görülebilir şekilde en az 2 adet tabela hazırlanarak planlama alanında bilgilendirme yapılması gerekmektedir.